เครือตดหมา นานาประโยชน์

เครือตดหมา นานาประโยชน์

เครือตดหมา ได้ยินชื่อหรือได้เห็นหน้าสมุนไพรชนิดนี้ ต้องหันหน้าหาเพื่อนข้าง ๆ ด้วยคำถามที่ว่า เธอรู้จักไหม ? บ้านเธอเรียกว่าอะไร ? คำตอบก็มักจะแตกต่างออกไปถ้าเพื่อนข้าง ๆ อยู่ต่างภูมิภาค ต่างพื้นที่กัน ซึ่งบางพื้นที่เรียก “เครือตดหมา” ว่า ตำยานตัวผู้ หญ้าตดหมา พังโหม กระพังโหม ย่านพาโหม หรือหญ้าตดหมูตดหมา

แล้วถ้าจะถามเพื่อนข้าง ๆ ต่อไปว่า เครือตดหมา นี่เอามาทำอะไรได้บ้าง เพื่อนข้างตัวไม่น้อยคนคงทำหน้าเอ๊ะไปสักครู่ และคำตอบที่คาดว่าฟิกซ์ไว้แล้วเกิน 50 เปอร์เซ็นต์ กล่าว “ไม่รู้” และอาจจะมีคำถามอื่น ๆ จากเพื่อนโต้กลับคืนเข้าหาตัวเรา เช่นว่า เอาไปทำเป็นอย่างอื่นได้ด้วยหรอ ถ้าเอาไปทำอย่าอื่นได้แล้วทำอะไร ไม่ได้เป็นแค่วัชพืชหรอกหรอ กินได้ไหม และอีกมากมายหลายคำถาม

วันนี้แผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ สสส. ขอรับบทเป็นเพื่อนของคุณอีกคน จะพาไปไขคำตอบว่า เครือตดหมา คืออะไร ลักษณะเป็นอย่างไร แล้วสรรพคุณของเครือตดหมามีคุณประโยชน์ต่อตัวเราอย่างไร และที่สำคัญเครือตดหมากินได้ไหม

เครือตดหมา มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Paederiai linearis Hook. f. อยู่ในวงศ์ Rubiaceae (Baanlaesuan, 2016) มีชื่ออื่น ๆ เช่น ตดหมูตดหมา (ภาคกลาง ตาก) ตำยานตัวผู้ (นครราชสีมา) พังโหม (ภาคกลาง) ย่านพาโหม (ภาคใต้) หญ้าตดหมา (ภาค เหนือ) (Medthai. 2017) พบได้หลายจังหวัดในประเทศไทย เช่น นครสวรรค์ หนองคาย ขอนแก่น นครราชสีมา อุบลราชธานี ประจวบคีรีขันธ์ และพบทั่วไปในเขตภาคกลางในประเทศไทย นอกจากนี้ยังพบในประเทศเพื่อนบ้านของไทย ได้แก่ พม่า ลาว กัมพูชา และเวียดนามจากการศึกษาพบว่าส่วนรากของต้นตดหมู ตดหมามีฤทธิ์ ต้านอนุมูลอิสระ (Pharita and Angkana, 2018) ต้านมะเร็ง (Sudta et al., 2013) นอกจากนี้ยังพบว่ามีฤทธิ์ แก้ ปวด แก้อักเสบ แก้ท้องเสีย แก้ไอ และมีผลต้านเนื้องอก ยับยั้งเชื้อรา Colletotrichum gloeosprioides  ซึ่งเป็นสาเหตุโรคแอนแทรคโนส (anthracnose) ที่สร้างความเสียหายในพืชหลายชนิด (Yaowapa, 2011)

ตั้งแต่ใบจนถึงรากของเครือตดหมาเต็มเปี่ยมด้วยสรรพคุณที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย เรามาดูกันสิว่าในแต่ละส่วนของเครือตดหมาช่วยเหลือร่างกายของเราได้อย่างไรบ้าง

ใบ ใช้แก้ท้องเสีย แก้ตัวร้อน แก้ธาตุพิการ แก้คัน แก้ปวดฟัน ถอนพิษงู

เถา ใช้แก้ซาง แก้ท้องเสีย แก้ไข้ตัวร้อน รักษารำมะนาด ขับพยาธิไส้เดือน

ใบและเถา แก้ธาตุพิการ แก้ตานซาง แก้น้ำดีรั่ว แก้ท้องเสีย  แก้ตัวร้อน ผสมในตำรับแก้ตานขโมย ขับพยาธิไส้เดือนในเด็ก

ดอก ใช้ขับน้ำนมและแก้ไข้จับสั่น

ผล ใช้แก้ไข้จับสั่น หืดไอ แก้ริดสีดวงทวาร ขับน้ำนม

ราก ใช้ต้มกับน้ำดื่มแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ (1-2) รสขมเย็น ฝนหยอดตา แก้ตาฟางตาแฉะ ตามัว ต้มดื่มทำให้อาเจียน ฝนทา แก้ริดสีดวงทวาร

และรู้หรือไม่ สาวะถีวิถีสุข นำรากเครือตดหมา มาเป็นส่วนประกอบในการทำข้าวเขียบ ในชื่อแบรนด์ ข้าวเขียบสมุนไพรนางสุมณฑาด้วยนะ

วิธีการเตรียมรากเครือตดหมาก่อนจะนำเป็นส่วนผสมในการทำข้าวเขียบ

อันดับแรกนำเอาเครือตดหมามาล้างน้ำทำความสะอาด แล้วขูดเอาเปลือกของรากสีน้ำตาลออกให้เหลือแต่เนื้อสีขาวด้านใน จากนั้นนำมาหั่นเป็นชิ้น ๆ พอประมาณ แล้วนำมาตำให้ละเอียดก่อนจะนำไปละลายน้ำ และนำรากเครือตดหมาที่ละลายน้ำแล้ว มาแช่ร่วมกับน้ำจากการแช่ข้าวสารเหนียว ทิ้งไว้ 1 คืนยิ่งดี เพื่อใช้เป็นส่วนผสมของแป้งข้าวเขียบ เอ๊ะ อย่าลืมนึ่งข้าวเหนียวกันด้วยนะ

ส่วนผสมในการทำข้าวเขียบ (ขึ้นอยู่กับปริมาณที่เราจะทำข้าวเขียบ)

- ไข่ไก่

- เนย

- เกลือ

- น้ำตาล

- งาดำ

- งาขาว

- รากเครือตดหมา

- ใบเตย

- ข้าวเหนียวนึ่งสุกใหม่

- น้ำมันพืช

ขั้นตอนการทำ

- นำข้าวเหนียวนึ่งสุกใหม่ใส่ครกกระเดื่อง หรือครกมอง ในภาษาอีสาน

- ตำข้าวเหนียวนึ่งสุกใหม่ให้ละเอียด หรือเหนียวจนเป็นยาง

- จากนั้นทยอยนำน้ำรากเครือตดหมาใส่ลงไปเรื่อย ๆ

- ใช้มือสัมผัสให้รู้สึกให้เนื้อแป้งที่ตำผสมกับน้ำรากเครือตดหมาเนียนละเอียดดี แล้วทยอยใส่ส่วนผสมอื่น ๆ ลงไป

- ตำให้ส่วนผสมเข้ากันดี จนได้แป้งข้าวเขียบที่มีความยืดหยุ่นดี วิธีเช็กคือต้องไม่ติดครก ไม่ติดสาก หรือยืดแป้งดูแล้วไม่ขาด แสดงว่าได้ที่แล้ว

- จากนั้นนำมาใส่เครื่องขึ้นรูป ให้ได้เป็นแผ่นบาง ๆ รูปทรงกลม

- ต้องทาน้ำมันพืชเพื่อไม่ให้แป้งติดมือ และแผ่นพลาสติกที่ประกบตัวแป้งขณะขึ้นรูป

- พอได้แป้งข้าวเขียบถูกขึ้นรูปออกมาเป็นแผ่นแล้ว นำไปตากแดด ถ้าแดดดีให้ตาก 1 วัน แต่ถ้าฟ้าแดดไม่เป็นใจ ก็ต้องคอยกลับตัวแผ่นข้าวเขียบไปมา จนกว่าแผ่นแป้งจะแห้ง

วิธีรับประทาน

ให้นำไปย่างด้วยไฟ ด้วยความใจเย็น ถ้าไฟแรงต้องระมัดระวังเพราะข้าวเขียบจะไหม้ได้ พยายามพลิกกลับไปมาเพื่อให้ข้าวเขียบของเราพอง สวย มีสีสันสม่ำเสมอกันทั้งแผ่น ถ้าทำตามขั้นตอนนี้ได้ รับรองว่าข้าวเขียบจะ หอม กรอบ อร่อย  แน่นอน

อุดหนุนข้าวเขียบนางสุมณฑาได้ที่ เพจเฟซบุ๊ก เที่ยวสาวะถีวิถีสุข ตอนนี้มีแพ็กเกจจิงใหม่ออกมาให้ตื่นเต้น แต่ยังคงความอร่อยเหมือนเดิมนะคะ

อ้างอิง

อารินี ชัชวาลชลธีระ, จินดา หวังบุญสกุล, พีระพล สุขอ้วน, วีรพล ทวีนันท์, ชูชาติ กมลเลิศ, พิมพ์ชนก

สุวรรณธาดา, ประพันธ์ แก่นจำปา, เสริม อารีสนิท, วรพนิต สอนบ้านไผ่, อารียา ปอมโคก และสุภัสสร ปัญญาเลิศ, (2020).  การศึกษาผลการต้านจุลชีพของสารสกัดจากต้นกระพังโหม และต้นตดหมูตดหมาในการ ยับยั้งแบคทีเรีย และเชื้อยีสต์. วารสารสัตวแพทยศาสตร์ มข. 30(2), 65.

พิชานันท์ ลีแก้ว. (2558). “ตดหมูตดหมา” เพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้จริงหรือ?. สำนักงานข้อมูลสมุนไพร

คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. สืบค้นเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2566 จาก https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/296/%E0%B8%95%E0%B8%94%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%95%E0%B8%94%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2-%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%96%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8%E0%B9%84%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%88%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD/